Secret Lives - Ngugi Wa Thiong’o

Secret Lives - Ngugi Wa Thiong’o

Op donderdag 7 oktober aanstaande, zal de winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur 2010 worden bekend gemaakt. Zoals ieder jaar wordt er onder boekenliefhebbers weer heftig gespeculeerd: welke naam zal de voorzitter van de Zweedse academie dit jaar uitspreken? Wie valt de eeuwige roem te beurt? Wie mag zich in het rijtje scharen van namen als Thomas Mann, Ernest Hemingway, Gabriel García Márquez en J.M. Coetzee? Zou er nu eindelijk eens een keer een Nederlander aan de beurt zijn? Eén van de tradionele troeven Cees Nooteboom of Harry Mulisch? Of toch nog de inmiddels 92 jarige Hella Haasse? Waarschijnlijk niet. De voortekenen wijzen in de richting van de Keniaanse schrijver Ngugi Wa Thiong’o (1938), ongeveer uit te spreken als Nkoeki Wa Thjongo, waarbij de k overeenkomt met de Engelse g in goal en de th met de Englse lispel-t in thing. Het is in geen geval een gelopen race, maar een blik op de lijst van wedkantoor Ladbrokes, doet toch vermoeden dat het prijzengeld van maar liefst een miljoen Amerikaanse Dollars mag worden afgehaald door de Keniaan. Waarom? Wel, normaliter wordt de naam van de winnaar strikt geheim gehouden tot op de dag van de bekendmaking, altijd een donderdag in oktober. De voorliggende twee jaargangen echter, was er met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid, sprake van een lek. Een insider had stiekem de naam van de winnaar doorgesluisd aan enkele vrienden of bekenden, met als gevolg dat de desbetreffende kandidaat enkele dagen voor de bekendmaking als een raket omhoogschoot in de wedlijsten. Want hoe vaker er op iemand gewed wordt, hoe hoger de naam in de lijst komt te staan.

Ngugi stond bij de eerste publicatie van de lijst ergens onderin (net boven hekkensluiter Bob Dylan die in aanmerking komt omdat zijn liedteksten, volkomen terecht, als zeer hoogstaande poëzie worden beschouwd; het is op zichzelf al een eer om überhaupt in de lijst te worden opgenomen). Maar sinds eergisteren sprong Ngugi plotseling als een impala omhoog, vanochtend was hij terug te vinden op de tweede plaats in de lijst achter de Zweedse dichter Tomas Tranströmer en enkele uren geleden bleek dat Ngugi ook Tranströmer had ingehaald.

Toeval of niet, tijdens de avonduren en vrije momenten in de weekenden was ik al enige tijd bezig in de verhalenbundel Secrets Lives and other stories, van deze met afstand bekendste Keniaanse auteur. Secret lives stamt uit de beginperiode van zijn carière. Ik las over Mukami die verliefd werd op een wat oudere man, een stoere krijger, over hoe ze met hem trouwde, als vierde vrouw. Wat was ze blij toen ze op een dag onverwacht door onbekende mannen plotseling werd opgetild en op hun schouders naar de hut van haar Muthoga werd gedragen. Het bleek haar trouwdag te zijn, een en al vreugde... Maar Mukami bleek een thata te zijn een barren woman, dor, onvruchtbaar en dus waardeloos. Zonder genade sleepte Ngugi me mee en bracht me in de denkwereld van deze plattelandsvrouw en liet me de pijn meevoelen. Ik las over John, de zoon van een lokale dominee, die al weken zwetend en rillend in bed lag omdat hij een geheim had, iets wat hij over zichzelf had afgeroepen, maar wat hij onmogelijk met zijn fanatieke evangeliepredikende vader kon delen. Ik las over een blanke man die jaren lang succesvol dacht te zijn in Kenia, maar het uiteindelijk af moest leggen tegen wat hij niet kende, het mysterieuze, het Afrikaanse. Ik las over Wanjiru, die liever Beatrice genoemd werd, omdat die Westerse naam haar hoop gaf om uit haar ellendige prostituee-bestaan te ontsnappen. Maar Beatrice was niet aantrekkelijk genoeg en slaagde er maar nauwelijks in het hoofd boven water te houden door haar lichaam te verkopen. Tot ze, op een dag, wraakt nam en liet zien wie ze was, Wanjiru, Beatrice, een sterke vrouw.

Dertien prachtige, tijdloze verhalen van een schrijver die over een ongekend vermogen beschikt zich te verplaatsen in de levens van een wijduiteenlopend type karakters, jong en oud, mannen, vrouwen, blanken, kolonisten, gekoloniseerden, zendelingen, aanhangers van tradionele religies en noem maar op. En dat allemaal zonder een waarde-oordeel te vellen. Ngugi laat je voelen hoe deze mensen zich moeten hebben gevoeld onder verschillende omstandigheden, in verschillende tijden in dit ene land, Kenia.

Het is moeilijk om op basis van één boek, in dit geval een verzameling verhalen, te beoordelen of iemand echt tot de wereldtop behoort. En bovendien wie bepaalt dat. Smaken verschillen, tijden veranderen. Als het aan mij zou liggen, zou ik de prijs gunnen aan de Albanees Ismail Kadaré, ongeëvenaard in het blootleggen van hoe diepgaand een politieke of ideogische dictatuur kan ingrijpen in het menselijke bestaan. Of aan de Tsjechisch-Franse schrijver Milan Kundera, het meest bekend van zijn roman De ondraaglijke lichtheid van het bestaan, die als geen ander belangrijke filosofische thema’s behandelt, op een begrijpelijke en lichte, maar o zo indringende manier. Maar als donderdag blijkt dat Ngugi Wa Thiong’o naar Stockholm mag komen om de prijs in ontvangst te nemen, dan heeft het comité in mijn ogen zeker een verstandige keuze gemaakt, hoewel ik mijn mening slechts moet baseren één boek, de verhalenbundel Secret lives and other stories.

Ngugi Wa Thiongo, Secret lives and other stories, (1963), 144 pagina’s

ISBN: 9966-46-917-6